40-dagenblog – tweegesprek (week #6)

Ik ben Harry Hübbers, predikant in Almere Stad en ik voer in de 7 weken van de 40 dagentijd een tweegesprek met 4 gemeenteleden van verschillende leeftijden. Laura (20+) is de jongste en Hannie (80+) de oudste.

Wie?

• Laura, studente 
• Sandra, werkzaam, echtgenote en moeder
• Theo, werkzaam, echtgenoot en vader
• Hannie, gepensioneerd, echtgenote, moeder en oma 
• (En Harry, dominee, echtgenoot en vader)

Hoe gaat het in zijn werk?

Elke week stel ik (Harry) een vraag aan de vier gemeenteleden. Ieder geeft een (eigen) antwoord op dezelfde vraag. Vervolgens stellen de verschillende respondenten aan mij een zelf bedachte vraag.

Dus: Volg wekelijks de website voor de beantwoording.

Waarom?

Op deze wijze probeer ik als predikant de verbinding met elkaar als gemeente van Christus te behouden en verstevigen.

Week #6 – 28 maart tot 3 april 2021

De zesde vraag:
– Is de mens geneigd tot alle kwaad?
– Deugen de meeste mensen?
Leg uit!

Sandra
Dit zijn wel heftige vragen. In het kort: ik denk dat de meeste mensen deugen, maar we allemaal in staat zijn tot alle kwaad. Wellicht er zelfs de neiging toe hebben.

In basis denk ik dat ‘de mens’ op zoek is naar vrede en gemak. Echter ego en angst (beide evenveel) zorgen er vaak voor dat we, om de gewenste vrede en gemak te bereiken, we verkeerde keuzes maken die kwaad doen. Al dan niet bewust. Dat doen we om ons eigen belang te beschermen, om onze eigen groep te beschermen en omdat we leven vanuit het idee van schaarste. Schaarste van beschikbare middelen om comfortabel te leven. Wanneer er overvloed is, gaan we sparen en oppotten voor als het slechter gaat, i.p.v. te vertrouwen en te delen. Dat zag je al tijdens de uittocht uit Egypte (verzamelen van manna i.p.v. te vertrouwen op God) en dat zie je nu nog.

Vanuit die angst om te weinig te hebben, bedreigd te worden en vanuit het gevoel zelf (of je eigen groep) minder te hebben of het idee het beter te weten dan anderen, ontstaat gedrag dat kwaad veroorzaakt. Wanneer een mens tot het uiterste gedreven wordt, denk ik dat je tot alle kwaad in staat bent. De meeste mensen zullen alleen nooit op dat punt komen, gelukkig maar. Helaas is er een bepaalde groep mensen die, om wat voor reden dan ook, hier wel toe komt. En dat zijn de excessen waar we dan over horen.

In het dagelijks leven merk ik echter dat de meeste mensen, in alle landen en uit alle culturen, in basis open en gastvrij zijn en anderen geen kwaad willen doen. Daarom mijn insteek dat we uiteindelijk deugen. We hebben alleen moeite om die kant van ons te laten overheersen. Als wedervraag ben ik eigenlijk wel benieuwd naar jouw eigen antwoord hierop?

Harry
Bedankt voor je doordachte antwoord. In grote lijnen denk ik er hetzelfde over. Gaandeweg ervaar ik steeds meer dat de meeste mensen deugen. Een opmerking hierbij: het heeft ook te maken met je eigen houding. Een vriendelijk gezicht, een open blik breekt het ijs. Je oogst veelal wat je zelf zaait. 

Maar het kwaad is er natuurlijk ook. Gezinsdrama’s, allerlei vormen van misbruik, mishandeling, pesten, racisme… In allerlei vormen, soms geïnstitutionaliseerd, soms individueel of in groepsverband: een mens doet een ander mens (of dier, of deze aarde) onrecht aan. Kwaad en goed kunnen per groep en tijdvak trouwens verschillen. 

In een boek over Adolf Eichmann (SS’er, medeverantwoordelijk voor de uitroeiing van miljoenen joden tijdens WO II) werd me duidelijk dat het kwaad ook een onopvallend gezicht kan hebben. Een mens doet zijn werk, ja als een ambtenaar voer je de bevelen uit. 

Ook denk ik dat er vaak twee kanten zijn aan een zaak. Zoals de uitvinding van de raket om naar de maan en verder te kunnen gaan, ook gebruikt kan worden als kernraket. Zo ook kunnen bepaalde chemicaliën genezen, en in een andere samenstelling doden, ja vernietigen.

Laura
A. Ik geloof dat mensen niet geneigd zijn tot kwaad, in ieder geval niet alle mensen. Ik geloof dat mensen een bewustzijn / ziel hebben, waardoor ze begrijpen wanneer dingen fout / goed zijn. Daarnaast geloof ik dus dat er genoeg mensen zijn op de aarde die oprecht geven om hun medemens en om de planeet waarop wij mogen leven. “Alle kwaad” vind ik daarom een te zwaar woord, maar ik denk op zich wel dat mensen fouten maken, maar zich daar wel bewust van kunnen worden.

B. Ik denk wel dat de meeste mensen deugen. Wij als mensen hebben dus een vorm van bewustzijn, waarmee wij kunnen nadenken en evalueren over onze beslissingen. Daarnaast geloof ik dat de meeste mensen wel over deugden beschikken zoals loyaliteit, moed, eerlijkheid en rechtvaardigheid. Ook al zou dit bij de een anders gepraktiseerd worden dan bij de ander. En dan heb je nog mensen die bepaalde deugden volledig missen en bijvoorbeeld altijd liegen of niet loyaal kunnen zijn. Maar over het algemeen geloof ik dat de meeste mensen beschikken over deugden en dus deugen.

Mijn vraag aan u is: heeft u wel eens aan (een vorm van) vasten gedaan richting de 40-dagentijd? Waarom wel/niet? Is dit belangrijk?

Harry
Ja, dat heb ik wel eens gedaan. Geen koekjes e.d. en ook geen alcohol. De laatste jaren besteed ik op een andere manier aandacht aan mijn geloofsleven. Deze periode richt ik me op korte teksten om meer focus te krijgen op de kruisiging van Jezus.

De reden om dit te doen is om meer stil te kunnen staan bij de betekenis van het geloof. Vasten, of onthouding, is geen verplichting om zo genade of vergeving te verdienen. Het is meer een manier om meer met je geloof bezig te zijn. Op de website www.pknalmerestadspoort.nl heb ik een vlog geplaatst waar ik op dit onderwerp dieper inga. 

Hannie
Is de mens geneigd tot alle kwaad ? Dan zeg ik : ja.  De mens is van nature geneigd om te doen wat hij zelf verlangt zonder rekening te houden met wat God van hem verlangt. Er is op verschillende plaatsen in de bijbel hierover geschreven, met name in de brieven van Paulus waar hij dat iedere keer zegt. In Romeinen 3 en in hoofdstuk 8, in Efeze 2, in Titus 3:3, maar door Gods genade zijn er ook mensen die wel naar beste weten goed handelen. Of dat de MEESTE mensen zijn? Dat betwijfel ik. Er is zoveel slechts in de wereld.

Nu mijn vraag nog aan jou: wat kunnen wij doen om de jeugd die depressief is te helpen? Wij hebben zojuist te horen gekregen dat een nichtje dat depressief was zelfmoord heeft gepleegd. En een van onze kleinkinderen is ook depressief. Je hoort het tegenwoordig vaak. En het is beangstigend.

Harry
O, wat is dat triest. Zo groot is de nood, de pijn dus, dat het leven niet sterk genoeg is gebleken om dat leed te kunnen dragen. Dit is een onderwerp waarbij ik op kousenvoeten moet lopen. Ik heb geen direct antwoord hierop. Op sommige momenten hoorde ook ik van jonge mensen die deze ultieme stap namen (onlangs nog een vriend van mijn zoon) en ik vind dat dan intens verdrietig en bijna onverdraaglijk. Hoe is het mogelijk? Zo jong, zo sportief,… 

Extra moeilijk is het, omdat er maar al te vaak helaas geen of onvoldoende aanwijzingen zijn geweest voor de overwegingen waarmee deze jonge mensen blijkbaar al langer hebben rondgelopen. Idealiter: praten en contact maken, aandacht geven en ook medicatie, kunnen mogelijke drastische stappen voorkomen, maar er is geen garantie. In het spraakgebruik zeggen we wel eens: ik voel me depressief, maar de diagnose depressie houdt een ernstige storing in, ja ziekte. Depressie veronderstelt eigenlijk een medische diagnose. Begeleiding en of medicatie kan pas als de (jonge) man of vrouw iets aangegeven heeft en of bereid is om hulp te ontvangen. Ik geloof dat de overheid er inmiddels van doordrongen is dat jongeren het in deze periode extra moeilijk hebben, maar of de maatregelen deze trieste situaties kunnen voorkomen? Nogmaals, niet iedereen zoekt hulp. Lastig hierbij is dat zo’n ultieme stap (zelfmoord) zelfs uitgelegd kan worden als moedig en dapper, en ja, aantrekkelijk is voor anderen evenzo te handelen. Zeker onder groepen die niet direct bereikbaar zijn voor anderen, kan het een sterke impuls zijn om evenzo te handelen. Belangrijk is hierin om desondanks grenzen te overschrijden en contact te leggen met deze subculturen. 

Hannie, ik vind dat ook moeilijk voor jou. Als tante en grootmoeder lijd je hieronder, dat zo’n jonge meid er niet meer is. Onmachtig voel je je. Zo hoort dat niet. Ik denk wel, het klinkt misschien raar in dit verband, dat het meisje nu vrede heeft gevonden. Een schrale troost, maar ze zocht het met deze stap. Toch denk ik dat we als samenleving, als leefgemeenschap meer op onze qui-vive moeten zijn, of er signalen zijn die wijzen op gedachten over suïcide. 

Theo
Deze keer vind ik het niet zo makkelijk je vragen te beantwoorden. Het zijn vragen waar ik me doorgaans niet zo mee bezig houd. Heeft het zin mezelf deze vragen te stellen? Misschien toch wel, ze komen nu immers op mijn pad. Als ik beide vragen met ‘ja’ of ‘nee’ moet beantwoorden dan zeg ik waarschijnlijk 2 keer ‘ja’. En dat lijkt dan met elkaar in tegenspraak. Maar is dat ook zo?

Er zijn wereldwijd meters boek volgeschreven over deze vragen en de antwoorden daarop. Zowel met een bijbelse als een wereldse inslag. Voer voor theologen, psychologen en wetenschappers.

Vanuit het perspectief van ons Christen-zijn, zijn we als mens zeker geneigd tot het kwade, het slechte, waarmee we onszelf en de wereld om ons heen geen goed doen. Dat breng ik in dit verband voor mezelf terug tot het doen van dingen die je belemmeren in je geloof en je geloofsleven. Dat erkennen en belijden we met elkaar. Vanuit die wetenschap mogen we leven en ons inspannen goede dingen te doen.

Geloof, hoop en liefde. Misschien wel de drie belangrijkste bijbelse deugden. Wie kent deze ‘drieslag’ niet? Ik denk dat de meeste mensen ‘deugen’ als we ons met elkaar hierop richten en inspannen hier vanuit te leven.

Zeg jij ook twee keer ‘ja’ als antwoord op deze vragen? 

Harry
Ja, zo zou je het kunnen samenvatten. En meteen lijkt dit een contradictie in zich te hebben. En blijkbaar moeten we met of ondanks die tegenstellingen of paradoxen als mensen een weg vinden in het ‘gebroken’ bestaan. Een manier vinden dus om uiteindelijk toch het goede te kiezen. Al is dat in sommige situaties verdraaid lastig, zeker als andere belangen of verleidingen hun stem verheffen.

Ooit las ik eens de metafoor van de twee honden (of wolven) in ons. De een wil het goede, de ander het kwade. Of de een liefde, de ander haat… Kortom, de diverse tegenstellingen bevinden zich maar al te vaak in ons eigen hart en leven. De grote vraag is: welke hond wint? De metafoor geeft als antwoord: de hond die je het meest voedt, wint. Wat krijgt je aandacht? Aan wat geef je je energie? Negatieve gedachten kunnen de negativiteit in je bestaan voeden.

Ja, de meesten mensen deugen, en ja, we zijn in staat tot het doen van kwaad. Hebben we daar invloed op? Gaandeweg kun je patronen ontwikkelen die de ene hond meer gedienstig is dan de andere hond. Ik denk dat geloven in God, bidden, überhaupt open staan voor God, een positieve invloed heeft of kan hebben op de beslissingen die je neemt. Geloof is geen garantie voor ‘zondeloos’ gedrag maar wel een voortdurende oproep Hem boven alles lief te hebben en de ander als jezelf.